روش تندرستی در اسلام

متن رساله طب النبى‏

(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ)* این رساله‏اى است که «طب النبى» نامیده مى‏شود.

پیامبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: خداوند مرضى را نیافریده مگر اینکه براى آن دوایى آفریده است مگر مرگ.

و فرمود: کسى که بیمارى را نازل کرده، دوا را هم نازل کرده است.

و فرمود: کسانى را که طبیعت گرم دارند، به طول عمر مژده بده.

و فرمود: اصل هر بیمارى برودت است.

و فرمود: معده خانه بیمارى و پرهیز سرآمد هر دو است و به نفس خود آنچه را که عادت داده‏اى بده.

و فرمود: دوست داشتنى‏ترین طعام نزد خدا طعامى است که دستهاى بسیارى سوى آن دراز شود.

و فرمود: خوردن با یک انگشت، خوردن شیطان است و با دو انگشت خوردن عیاران است و با سه انگشت، خوردن پیامبران است.

و فرمود: طعام را سرد کن که طعام داغ برکت ندارد.

و فرمود: وقتى غذا مى‏خورید کفشهاى خود را درآورید که آن‏ باعث راحتى پاهاى شما و یک سنت زیباست.

و فرمود: خوردن همراه با خادمان از تواضع است، پس هر کس با آنان غذا بخورد، بهشت مشتاق او مى‏شود.

و فرمود: خوردن در بازار از پستى است.

و فرمود: مؤمن با اشتهاى خانواده‏اش غذا مى‏خورد و منافق خانواده‏اش با اشتهاى او غذا مى‏خورد.

و فرمود: وقتى غذایى گذاشته شد، پس آنچه را که مقابل اوست بخورد و بالاى آن را نخورد و چون برکت از بالاى آن مى‏آید و هیچ یک از شما از پیش غذا بلند نشود و دست خود را از آن نکشد مگر بعد از آنکه دیگران دست خود را کشیدند اگر چه سیر شده باشد چون این کار باعث خجالت همنشین مى‏شود.

و فرمود: برکت در وسط طعام است پس از کناره‏هاى آن بخورید و از وسط آن نخورید.

و فرمود: برکت در سه چیز است: جماعت، سحور و ترید.

و فرمود: هر کس (در غذا خوردن) از دو چوب استفاده کند، از درد دو کلیه در امان خواهد بود.

و فرمود: پس از خوردن طعام خلال کنید و دهانتان را با آب بشویید که باعث سالم بودن دندانها مى‏شود.

و فرمود: خلال کنید که آن از نظافت است و نظافت از ایمان است و ایمان با صاحب خود در بهشت است.

و فرمود: غذاى شخص سخاوتمند دواست و غذاى شخص بخیل بیمارى است.

و فرمود: کاسه براى کسى که آن را بلیسد، طلب آمرزش مى‏کند.

و فرمود: با هم غذا بخورید و متفرق نشوید که برکت در جماعت است.

و فرمود: کسى که گرسنه باشد و یا احتیاج پیدا کند و آن را از مردم پنهان سازد و به سوى خدا برود، بر خدا حق است که روزى حلال یک سال او را بازگشاید.

و فرمود: هر کس از آنچه را که از سفره مى‏افتد بخورد، در وسعت روزى زندگى مى‏کند و او و فرزند او از حرام نگه داشته مى‏شوند.

و فرمود: هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، مهمان خود را گرامى بدارد.

و فرمود: از تواضع است که شخص بازمانده برادرش را بیاشامد.

و فرمود: هر کس که غذاى او اندک باشد حساب او نیز اندک خواهد بود.

و فرمود: هیچ یک از شما ایستاده آب نخورد و اگر خورد برگرداند.

و فرمود: محتکر در دنیا و آخرت ملعون است.

و فرمود: احتکار در ده چیز است: گندم و جو و خرما و کشمش و ذرت و روغن و عسل و پنیر و گردو و روغن زیتون.

و فرمود: اگر کسى تجارتى جز در خوردنیها نداشته باشد، طغیان و ستم مى‏کند.

و فرمود: هر کس بر مسلمانان طعامى را جمع کند و چهل روز آن را نگهدارد تا گران شود، او از خدا بیزار و خدا از او بیزار است.

و فرمود: هر کس بر مسلمانان طعامى را احتکار کند خداوند او را به جذام و مفلس شدن مبتلا مى‏کند.

و فرمود: سحرى بخورید که در آن برکت است.

و فرمود: بر خلاف اهل کتاب سحرى بخورید.

و فرمود: بهترین غذاى شما نان و بهترین میوه شما انگور است.

و فرمود: بر شما باد وقت خرما چیدن از درخت ... هنگامى که ...

یعنى از آنان باشید^[1] و فرمود: بر شما باد «هریسه» (طعامى که از گوشت و حبوبات درست مى‏شود) که آن چهل روز باعث نشاط در عبادت مى‏شود و آن غذایى است که به جاى مائده عیسى بر ما نازل شده است.

و فرمود: نان را با چاقو نبرید و آن را گرامى بدارید که خدا آن را گرامى داشته است.

و فرمود: سه بار نمک خوردن پیش از غذا از فرزند آدم هفتاد و دو نوع بلا را مى‏گرداند که از جمله آنهاست جنون و جذام و برص.

و فرمود: سرور خورشتهاى شما نمک است.

و فرمود: هر کس پیش از هر چیز نمک بخورد سیصد و سى نوع بلا

______________________________
(1) این جمله در تمام نسخه‏ها افتادگى دارد.

از او دفع مى‏شود که آسان‏ترین آنها جذام است.

و فرمود: با نمک شروع کنید که آن دواى هفتاد درد است.

و فرمود: بهترین صدقه آب است.

و فرمود: سرور نوشیدنیهاى دنیا و آخرت آب است.

و فرمود: تب از چرک جهنم است.

و فرمود: وقتى میل به آب داشتید آن را به صورت مکیدن بخورید و پى در پى نخورید.

و فرمود: پى در پى خوردن باعث تشنگى مى‏شود.

و فرمود: هر غذا و نوشیدنى که حیوانى در آن بیفتد که خون جهنده ندارد و بمیرد، حلال و پاک است.

و فرمود: هر کس به خوردن زیاد طعام و آب عادت کند قلب او قساوت مى‏گیرد.

و فرمود: هر وقت یکى از شما آب بخورید و سه بار نفس بکشد، در امان خواهد بود.

و فرمود: بدترین امت من کسانى هستند که مغز استخوان را بخوردند.

و فرمود: شیطان یاران خود را مى‏خواند و مى‏گوید بر شما باد گوشت و مسکر و ناى (یک نوع آلت موسیقى) که من مجموعه شرّها را جز در آنها نیافتم.

و فرمود: بهترین خورشت در دنیا و آخرت گوشت است.

و فرمود: بر شما باد به خوردن گوشت شتر بر خلاف یهود (که نمى‏خورند).

و فرمود: هر کس چهل روز گوشت نخورد اخلاقش بد مى‏شود.

و فرمود: هر کس در حال ضرورت، خوردن گوشت مردار و خون و گوشت خوک را ترک کند و بمیرد در آتش جهنم جاودان مى‏ماند.

و فرمود: گوشت را در سفره با چاقو نبرید که آن از کارهاى عجمهاست و آن را با دندان بخورید که گواراتر و بهتر است.

و فرمود: از صید مجوس جز ماهى را نخورید.

و فرمود: هر کس چهل روز گوشت نخورد قلب او قساوت مى‏گیرد.

و فرمود: خداوند به یکى از پیامبران خود که از ضعف شکایت کرده بود، وحى کرد که گوشت را با شیر بپزد که شفا و برکت در آنهاست.

و فرمود: برنج در میان غذاها مانند رئیس در میان قوم است و من در میان پیامبران مانند نمک در غذا هستم.

و فرمود: هر کس میوه را به تنهایى بخورد به او ضرر نمى‏رساند.

و فرمود: با روغن بنفشه خود را چرب کنید که آن در تابستان سرد و در زمستان گرم است.

و فرمود: زنهاى حامله خود را شیر بدهید که آن عقل بچه را زیاد مى‏کند.^[2]

و فرمود: هر وقت شیر خوردید دهانتان را بشویید که در آن چربى است.

و فرمود: سه چیز است که برگردانیده نمى‏شود: متکا و شیر و روغن.

و فرمود: خوردن پنیر بیمارى است و گردو دوا است و اگر با هم باشند دوا هستند.

و فرمود: خوردن شیر از ایمان است.

و فرمود: بر شما باد شیر که آن حرارت را از قلب برطرف مى‏کند همان گونه که انگشت، عرق را از پیشانى برطرف مى‏کند و نیز خوردن شیر، پشت را محکم مى‏کند و بر عقل مى‏افزاید و ذهن را ذکاوت مى‏دهد و چشم را جلا مى‏بخشد و فراموشى را از بین مى‏برد.

و فرمود: ده چیز باعث فراموشى مى‏شود: خوردن پنیر، خوردن بازمانده موش و خوردن سیب ترش و گشنیز و حجامت کردن با نقره و رفتن از میان دو زن و نگاه کردن به کسى که بر دار زده شده و تعزیه و خواندن سنگ قبرها.

و فرمود: هیچ چیز جز شیر جاى خوردن و آشامیدن را نمى‏گیرد.

و فرمود: یک گوسفند یک برکت و دو گوسفند دو برکت دارد و سه گوسفند غنیمت است.

و فرمود: جسم با سه چیز شاد مى‏شود و رشد مى‏کند: عطر و لباس نرم و خوردن عسل.

و فرمود: بر شما باد عسل، سوگند به کسى که جان من در دست اوست خانه‏اى نیست که در آن عسل باشد مگر اینکه فرشتگان به ساکنان آن خانه طلب آمرزش مى‏کنند. پس اگر کسى آن را بخورد هزار دوا در درون او وارد مى‏شود و هزار هزار بیمارى از او خارج مى‏شود و اگر در حالى که عسل در درون اوست بمیرد بدن او را آتش نمى‏گیرد.

و فرمود: قلب مؤمن شیرین است و شیرینى را دوست دارد.

و فرمود: هر کس در دهان برادر مؤمن خود لقمه شیرینى بگذارد و قصد رشوه نداشته باشد و از شر او نترسد و جز خدا چیزى را اراده نکند، خداوند به وسیله آن، حرارت موقف روز قیامت را از او برمى‏گرداند.

و فرمود: چه خوب است خوردن عسل که رشد مى‏دهد و ناراحتى سینه را از بین مى‏برد.

و فرمود: هر کس حافظه بخواهد، عسل بخورد.

و فرمود: هر وقت یکى از شما کنیزى بخرد، نخستین چیزى که به او مى‏چشاند عسل باشد که براى او پاکتر است.

و فرمود: وقتى زنى بچه‏اى به دنیا آورد نخستین چیزى که آن زن مى‏خورد رطب و خرماى شیرین باشد، زیرا که اگر بهتر از آن چیزى بود، خداوند به مریم وقتى عیسى را به دنیا آورد، مى‏داد.

و فرمود: هر وقت رطب آمد به من تهنیت بگویید و هر وقت رطب رفت به من تسلیت بگویید.

و فرمود: خانه‏اى که در آن خرما نباشد، در واقع طعامى در آن نیست.

و فرمود: درخت خرما و انار از باقیمانده طینت آدم آفریده شد.

و فرمود: عمّه خود درخت خرما را گرامى بدارید.

و فرمود: خرما را با آب دهن بخورید که کرم را مى‏کشد.

و فرمود: چه خوب است که مؤمن سحرى خرما بخورد.

و فرمود: هر کس خرما داشته باشد، با آن افطار کند و اگر خرما نداشته باشد با آب افطار کند که آن پاک‏کننده است.

و فرمود: شربت عسل را هر کس بیاورد برنگردانید.

و فرمود: گوشت گاو بیمارى و شیر آن دواست و گوشت گوسفند دوا و شیر آن بیمارى است.

و فرمود: بر شما باد میوه‏ها به هنگام نوبر آن که آن بدنها را سالم مى‏کند و غمها را برطرف مى‏سازد و آنها را به هنگام تمام شدن رها کنید که آن بیمارى براى بدنهاست.

و فرمود: بهترین چیزى که روزه دار با آن افطار مى‏کند، کشمش و خرما و یا یک چیز شیرین است.

و فرمود: خوردن انجیر امان از قولنج است.

و فرمود: خوردن «به» تاریکى چشم را از بین مى‏برد.

و فرمود: بهار امّت من انگور و خربزه است.

و فرمود: خربزه را به عنوان میوه بخورید که آن میوه بهشتى است‏

و در آن هزار برکت و هزار رحمت است و خوردن آن شفاى هر دردى است.

و فرمود: خربزه را با دندان بخورید و آن را قطعه قطعه نکنید که آن میوه مبارک و پاکى است، دهان را پاک و قلب را مقدس و دندانها را سفید مى‏کند و خدا را خشنود مى‏سازد، بوى آن از عنبر و آب آن از کوثر و گوشت آن از بهشت و لذت آن از جنت و خوردن آن از عبادات است.

و از ابن عباس نقل شده که پیامبر فرمود: بر شما باد خربزه که در آن ده خصلت است: غذا و نوشیدنى و مسواک و داراى بوى خوش است و مثانه را شست و شو مى‏دهد و سردى را قطع مى‏کند و شکم را مى‏شوید و آب پشت را زیاد مى‏کند و جماع را افزایش مى‏دهد و سردى را قطع مى‏کند و بشره را پاک مى‏سازد.

و فرمود: بر شما باد انار و پى آن را هم بخورید که آن دباغ‏کننده معده است، هیچ دانه‏اى از آن در درون شما قرار نمى‏گیرد مگر اینکه قلب نورانى مى‏شود و چهل روز انسان را از وسوسه شیطان حفظ مى‏کند.

و فرمود: بر شما باد لیمو که آن قلب را نورانى مى‏کند و بر عقل مى‏افزاید.

و فرمود: انگور را دانه دانه بخورید که گواراتر است.

و فرمود: انجیر بخورید که به بواسیر و نقرس منفعت دارد.

و فرمود: زیاد بادنجان بخورید که آن درختى است که در بهشت دیده‏ام، پس هر کس آن را با این قصد بخورد که بیمارى آور است بیمارى مى‏آورد و هر کس با این قصد بخورد که دواست دوا مى‏شود.

و فرمود: کدو بخورید که اگر براى خدا گیاهى سبکتر از آن بود، آن را براى برادرم یونس مى‏رویانید.

و فرمود: وقتى یکى از شما آبگوشت تهیه مى‏کند، در آن بسیار کدو بریزد که بر عقل و فکر مى‏افزاید.

و فرمود: هر کس انارى بخورد و آن را تمام کند، خداوند چهل روز قلب او را نورانى مى‏کند.

و فرمود: چه خورشت خوبى است کشمش! و فرمود: کسى انار نمى‏خورد مگر اینکه شیطان او چهل روز بیمار مى‏شود.

و فرمود: کرفس سبزى پیامبران است.

و فرمود: هر کس سرکه بخورد، فرشته‏اى بپا مى‏خیزد و براى او استغفار مى‏کند تا وقتى که از آن فارغ شود.

و فرمود: چه خورشت خوبى است سرکه! و پیامبر از میوه‏ها انگور و خربزه را دوست مى‏داشت.

و فرمود: بر شما باد کشمش که رنج را از بین مى‏برد و بلغم را فرو مى‏نشاند و عصب را محکم مى‏کند و بدگویى را مى‏برد و قلب را نیکو مى‏کند.

و فرمود: بر شما باد کدو که آن بر عقل مى‏افزاید.

و فرمود: عناب تب و سرفه را از بین مى‏برد و قلب را نورانى مى‏کند.

و فرمود: نوح از غصه به خدا شکایت کرد به او وحى شد که انگور بخورد که انگور غصه را از بین مى‏برد.

و فرمود: خربزه بخورید و آن را با دندان بخورید که آب آن رحمت و شیرینى آن از شیرینى ایمان است و ایمان در بهشت است، پس هر کس قدرى خربزه بخورد، خدا براى او هفتاد هزار حسنه مى‏نویسد و از او هفتاد هزار سیئه محو مى‏کند.

و فرمود: خربزه ده خصلت دارد (که پیش از این گفته شد) و اینکه براى پیامبر از طائف خربزه‏اى آوردند آن را بوئید و بوسید سپس فرمود: خربزه را با دندان بخورید که آن از زینتهاى زمین و آب آن از رحمت خدا و شیرینى آن از بهشت است.

گفته شده که روزى پیامبر در مجلس یکى از یاران خود بود که فرمود: خدا رحمت کند کسى را که ما را با خربزه‏اى اطعام کند، پس على بن ابى طالب علیه السّلام بلند شد و رفت و مقدارى خربزه آورد، پس او و اصحابش از آن خوردند و فرمود: خدا رحمت کند کسى را که ما را با این اطعام کرد و نیز خدا رحمت کند هر مسلمانى را که خربزه بخورد تا روز قیامت.

و فرمو^[3]د: هیچ زن حامله‏اى خربزه نمى‏خورد مگر اینکه نوزاد او زیبا روى و خوش خلق مى‏شود.

و فرمود: خربزه پیش از غذا شکم را شست و شو مى‏دهد و بیمارى را به کلى از بین مى‏برد.

آن حضرت خیار را با نمک و خربزه را با پنیر مى‏خورد و میوه را به صورت تر مى‏خورد و گاهى خربزه را با دستان خود مى‏خورد.

و فرمود: نرگس را بو کنید اگر چه روزى یک بار باشد، اگر چه هفته‏اى یک بار باشد، اگر چه ماهى یک بار باشد، اگر چه سالى یک بار باشد، اگر چه در عمر یک بار باشد چون در دل نقطه‏اى از جنون و جذام و برص وجود دارد که بوئیدن آن، آن را از بین مى‏برد.

و فرمود: حنا خضاب اسلام است، عمل مؤمن را زیاد مى‏کند و سردرد را از بین مى‏برد و به چشم تیزى مى‏بخشد و بر جماع مى‏افزاید و آن سرور گیاهان در دنیا و آخرت است.

و فرمود: برترى روغن بنفشه بر سایر روغنها مانند برترى اسلام بر سایر ادیان است.

و فرمود: هیچ برگى از کاسنى نیست مگر اینکه بر آن قطره‏اى از آب بهشت است.

و فرمود: بر شما باد مرزنگوش آن را ببویید که براى «خشام» خوب است و «خشام» یک بیمارى است.

و فرمود: هر کس مى‏خواهد عطرى را استشمام کند گل سرخ را ببوید.

و فرمود: خداوند براى ما خوشایندتر از حنا گیاهى نیافریده است.

و فرمود: یک درهم در راه خدا صدقه دادن هفتصد برابر پاداش دارد و یک درهم جهت خضاب با حنا دادن نه هزار پاداش دارد.

و فرمود: سفره‏هاى خود را با سبزى زینت دهید که خوردن آن همراه با گفتن بسم اللَّه، شیاطین را مى‏راند.

و فرمود: سیاه دانه دواى هر دردى است بجز مرگ.

و فرمود: پنیر بخورید که آن خواب مى‏آورد و طعام را هضم مى‏کند.

و فرمود: سیر بخورید که در آن شفاى هفتاد بیمارى است.

و فرمود: هر کس اسپند بخورد و بخوابد از سرگیجه در امان خواهد بود.

و فرمود: هر کس سیر و پیاز و چیز بدبو بخورد به ما نزدیک نشود و به مسجد نزدیک نشود.

و فرمود وقتى به شهرى وارد شدید از سبزى یا پیاز آن بخورید که بیمارى آن شهر را از شما دور مى‏کند و رنج را از بین مى‏برد و عصب را محکم مى‏کند و باه را افزایش مى‏دهد و تب را مى‏برد.

و فرمود: بر شما باد کرفس که اگر چیزى عقل را بیافزاید، همان است.

و فرمود: اگر در چیزى شفا باشد آن همان سناء است.

و فرمود: بر شما باد هلیله سیاه که آن از درخت بهشتى است طعم آن تلخ است ولى در آن شفاى هر دردى است.

و فرمود: حجامت کردن در نوزدهم و بیست و یکم هر ماه مستحب است.

و فرمود: در شبى که به معراج رفتم به هیچ فرشته‏اى نمى‏گذشتم مگر اینکه مى‏گفت: اى محمد امت خود را به حجامت کردن دستور بده و بهترین چیزى که با آن بیماریها را مداوا مى‏کنید حجامت کردن و سیاه دانه و جوز است.

و فرمود: خوردن خاک بر هر مسلمانى حرام است.

و فرمود: هر کس بمیرد در حالى که در شکم او به سنگینى یک ذره خاک باشد به آتش مى‏افتد.

و فرمود: هر کس خاک بخورد گویا که به قتل خود کمر بسته است.

و فرمود: خاک نخورید که در آن سه خصلت است، بیمارى مى‏آورد و شکم را بزرگ مى‏کند و رنگ را زرد مى‏کند.

و فرمود: هر کس هفت روز به شدت بیمار باشد خداوند هفتاد سال گناه او را مى‏آمرزد.

و فرمود: از چهار چیز بدتان نیاید: چشم درد که رگهاى کورى را قطع مى‏کند و زکام که رگهاى جذام را قطع مى‏کند و سرفه که رگهاى فلج را قطع مى‏کند و دمّل که رگهاى برص را قطع مى‏کند.

و فرمود: تب نصیب هر مؤمنى از آتش است.

و فرمود: دردى نیست مگر درد چشم و غمى نیست مگر غم دین.

و فرمود: تب گناهان را مى‏ریزد همان گونه که درخت برگها را مى‏ریزد.

و فرمود: هر کس براى کسى که عطسه مى‏کند الحمد للَّه بگوید از درد شکم و درد گوش و لب بریدگى در امان خواهد بود.

و فرمود: هیچ شخصى نزد مریض هفت بار نمى‏گوید: از خداوند بزرگ که پروردگار عرش بزرگ است مى‏خواهم که تو را شفا بدهد مگر اینکه شفا مى‏یابد.

و فرمود: هر کس از دندان درد شکایت دارد، انگشت خود را روى آن بگذارد و این آیه را بخواند:

وَ هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَفْقَهُونَ‏ وَ بِالْحَقِّ أَنْزَلْناهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رحمة للعالمین».

وقتى پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم نزد مریضى مى‏آمد مى‏گفت: اى پروردگار مردم وسواس و رنج را بردار شفا بده که تو شفا دهنده‏اى و شفایى جز شفاى تو نیست.

گفته شده که پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مریضى را عیادت کرد پس فرمود: آیا براى تو دعایى بخوانم که جبرئیل به من یاد داده؟ گفت: آرى یا رسول اللَّه. فرمود: به نام خدا خدا تو را از هر دردى که به تو مى‏آید شفا بدهد و از شر دمندگان در گرهها و از شر حسدکننده هنگامى که حسد مى‏کند تو را حفظ کند.

پایان رساله «طب النبى صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم»

منبع: روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبی وطب الصادق علیهما السلام

 

 

---

[1] ( 1) این جمله در تمام نسخه‏ها افتادگى دارد.

[2] مستغفرى، جعفر بن محمد، روش تندرستى در اسلام / ترجمه طبّ النبی وطب الصادق علیهما السلام، 1جلد، مومنین - قم، چاپ: سوم، 1381 ش.

[3] مستغفرى، جعفر بن محمد، روش تندرستى در اسلام / ترجمه طبّ النبی وطب الصادق علیهما السلام، 1جلد، مومنین - قم، چاپ: سوم، 1381 ش.