مراقبه

محمد بن یعقوب کلینى در کتاب کفر و ایمان از امام ابى الحسن علیه السّلام نقل می ‏کند که فرموده است:‏

«لیس منّا من لم یحاسب نفسه فی کلّ یوم فان عمل حسنا ازداد اللَّه شکرا و ان عمل سیّئا استغفر اللَّه و تاب الیه»

از ما نیست کسى که هر روز از خودش حساب نکشد پس اگر کار نیکویى کرده است بر شکر و سپاس خویش از خداوند بیفزاید و اگر گناهى مرتکب شده است از خدا آمرزش طلبد و توبه نماید.

یحیى بن الحسن بن هرون الحسینى در کتاب امالى از حسن بن على (ع) نقل کرده که فرموده است‏

«قال رسول اللَّه‏ لا یکون العبد مؤمنا حتّى یحاسب نفسه اشدّ من محاسبة الشّریک شریکة و السّیّد عبده‏[1]

______________________________
(1) چند سخن از امیر المؤمنین على (ع) در باره فوائد محاسبه نفس از عزر الحکم نقل مى‏شود.

1-

من حاسب نفسه سعد

. هر کس از خود حساب بکشد سعادتمند می ‏شود.

2-

من حاسب نفسه ربح‏

. هر کس از خود حساب بکشد سود می ‏برد.

3-

ثمرة المحاسبة صلاح النّفس‏

. سود محاسبه درست شدن و نیکو گشتن نفس است.

رسول خدا (ص) فرموده است هیچ بنده‏ اى مؤمن نیست مگر از خودش حساب بکشد سخت‏ تر از محاسبه شریک شریکش را و آقا برده‏ اش را.

امام جعفر صادق (ع) و او از پدرش امام باقر (ع) نقل کرده است:

«ما من یوم یأتی على ابن آدم الّا قال ذلک الیوم یا ابن آدم انا یوم جدید و انا علیک شهید فافعل بى خیرا و اعمل فی خیرا اسهّل لک فی یوم القیامة فانک لن ترانى بعدها أبدا»

روزى بر پسر آدم نمی ‏گذرد مگر اینکه می گوید اى پسر آدم من روز نوى هستم و بر تو شاهد و گواهم پس بوسیله من نیکى کن و در من کار خیر انجام بده تا روز قیامت را بر تو آسان گردانم زیرا بعد از امروز هرگز مرا نخواهى دید (و روز رفته تکرار نخواهد شد)

در کتاب مسعدة بن زیاد ربعى امام صادق از پدرش که درود خدا بر ایشان باد روایت کرده که فرموده است:

«ان اللّیل اذا اقبل نادى مناد «بصوت» یسمعه الخلائق الّا الثّقلین یا ابن آدم انّى خلق جدید انّى على ما فیّ شهید فخذ منّى فانّى لو قد طلعت الشّمس لم ارجع الى الدنیا ثمّ لم تزدد فیّ حسنة و لم تستعتب‏

فیّ من سیّئة و کذلک یقول النّهار اذا ادبر اللّیل‏

وقتى شب فرا رسد نداکننده‏اى با صدائى که همه مخلوقات جز جن و انس بشوند ندا کند که اى پسر آدم من آفریده و خلقى تازه‏ ام، هر چه در من اتفاق افتد به آن شهادت خواهم داد پس از من سود برگیر زیرا همین که خورشید طلوع کند به دنیا برنخواهم گشت پس در من نیکی اى نیفزائى و در من از گناهى نکوهش خویش نخواهى و همین سخن را روز نیز به هنگامى که شب پشت کند، می گوید.

شیخ مفید در کتاب امالى از مولایمان على بن الحسین (ع) نقل می ‏کند که فرموده است:

«إنّ الملک الموکّل بالعبد یکتب فی صحیفة اعماله فاعملوا باوّلها و اخرها خیرا یغفر لکم ما بین ذلک)

فرشته‏ اى بر بنده گماشته شده که نامه عمل را می ‏نویسد پس در آغاز و پایان آن کار نیک انجام دهید تا آنچه بین آن است آمرزیده شود.

در کتاب فضل دعا محمد بن حسن صفار با اسنادش از امام صادق (ع) روایت کرده که حضرتش از رسول خدا (ص) نقل فرموده که:

(طوبى لمن وجد فی صحیفة عمله یوم القیامة تحت کلّ ذنب استغفر اللَّه)

خوشا به آن کسى که در روز جزا در نامه اعمالش زیر هر گناهى کلمه استغفر اللَّه (از خدا آمرزش می ‏طلبم) را بیابد.

و در حدیث دیگرى که کلینى با اسناد خود از امام جعفر

صادق (ع) روایت کرده که آن حضرت فرموده است:

«انّ النّهار اذا جاء قال یا ابن آدم اعمل فی یومک هذا خیرا اشهد لک به عند ربّک یوم القیامة فانّى لم آتک فیما مضى و لا اتیک فیما بقى و اذا جاء اللّیل قال مثل ذلک)

وقتى روز می آید می گوید: اى پسر آدم در این روز کار نیک انجام ده که در روز قیامت براى آن کار به سود تو شهادت خواهم داد زیرا من قبلا نزد تو نیامده ‏ام و بعدا هم براى آنچه که باقى است پیش تو نخواهم آمد و همین سخن را می گوید وقتى که شب می ‏آید.

امام صادق (ع) از امیر المؤمنین (ع) روایت کرده که آن حضرت فرموده است.

(لا تقطعوا نهارکم بکذا و کذا و فعلنا کذا و کذا فانّ معکم حفظة یحصون علیکم و علینا)

روزتان را به چنین و چنان به پایان نبرید یا اینکه چنین و چنان کردیم زیرا با شما و بر ما نگهبانانى هستند که کرده‏ه ا را شماره می کنند.

و در کتاب کلینى از ابن ابى النعمان روایت کرده که امام باقر (ع) به او فرموده است:

(یا ابا النّعمان و لا یغرنّک النّاس من نفسک فانّ الامر یصل إلیک دونهم و لا تقطع نهارک بکذا و کذا فانّ معک من یحفظ علیک عملک سیّئا او حسنا فانّى لا أرى شیئا اسرع درکا و لا اسرع طلبا من حسنة محدثة لذنب قدیم)

اى ابا نعمان مردم تو را از خودت مغرور نسازند زیرا کار بسوى خودت بر

می گردد نه مردم و روز خود را به چنین و چنان به پایان نبر زیرا با تو کسى است که عمل بد یا خوب تو را حفظ می کند پس همانا من چیزى را ندیدم که با سرعت یابنده‏ تر و طلب‏ کننده‏ تر از کار نیک تازه‏ اى براى گناه پیشین باشد.