ادب در برابر پروردگار عالم
معنای ادب با خداوند
امام جواد(ع) می‌فرمایند: هرگاه دو نفر را مقایسه کنیم آنکه ادبش بیشتر باشد نزد خدا برتر است، سؤال شد، یا بن رسول الله(ص) ادب با مردم را می‌دانیم و برتری آن برایمان واضح است، اما ادب با خدا چگونه است؟
امام(ع) فرمودند: قرآن را تلاوت کند آن گونه که نازل شده است احادیث ما را روایت کند آن طور که ما گفته‌ایم و خدا را بخواند بدون اینکه از خدا طلبکار باشد (و خود را مدیون خداوند بداند) و روایت شده است خداوند متعال در بعضی کتاب‌های آسمانی‌اش می‌فرماید:
ای بنده من! آیا سزاوار است وقتی با من سخن می‌گویی به چپ و راست نگاه کنی، در حالی که اگر بنده‌ای مثل خودت با تو سخن بگوید و این گونه رفتار کند رهایش می‌کنی!
بنده من آیا این ادب است که وقتی با برادرت سخن گویی به او توجه کنی و چقدر ادب را رعایت می‌کنی، اما با من این گونه نباشی پس چه بد بنده‌ای است، بنده‌ای که این گونه باشد.
روایت شده است که روزی پیامبر اکرم(ص) به طرف گوسفندانش که به همراهی چوپانی به بیابان فرستاده بود رفت، چوپان، بی خبر از آن حضرت، لباس‌هایش را در آورده بود، به محض اینکه متوجه آمدن حضرت رسول(ص) شد لباس‌هایش را پوشید.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: برو ما نیازی به چوپانی تو نداریم، ما خاندانی هستیم که کسی را که حتی در خلوت با خدایش رعایت ادب نکند، استخدام نمی‌کنیم.
ادب با خدا چگونه حاصل می‌شود؟
ادب با خدا در اثر اقتداء به آداب الهی و آداب رسول خدا(ص) و اهل بیتش پدید می‌آید که در حقیقت همان عمل به دستورات خدا و صبر در بلا و مشکلات است.
نمونه‌هایی از ادب پیامبران الهی با خداوند
-ادب حضرت ایوب(ع)
حضرت ایوب(ع) از روی ادب عرضه می‌دارد: «رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ»، خدایا بلا و مشکلات به من روی آورده است و تو بخشنده‌ترین بخشندگانی! حضرت ایوب(ع) در این جمله از دو جهت ادب ورزیده است.
الف: نگفت: «انک امسستنی بالضر» خدایا تو مرا گرفتار بلا کرده‌ای، بلکه گفت بلا به من روی آورده است.
ب: نگفت «ارحمنی»، خدایا به من رحم کن بلکه به صورت کنایه گفت: خدایا تو بخشنده‌ترین بخشندگانی و اینکه، این گونه به صورت کنایه فرمود، از این جهت بود که خواست مقام و مرتبه صبر در بلا را حفظ کرده باشد.
-ادب حضرت ابراهیم(ع)
همچنین حضرت ابراهیم(ع) به خاطر رعایت ادب عرضه داشت: «وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ»، وقتی من مریض شدم خدا مرا شفا می‌دهد و نگفت: «اذا مرضتنی»، وقتی مرا مریض کردی پس شفایم بده.
و حضرت ایوب(ع) در جایی دیگر می‌فرماید: «أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ»، خدایا شیطان مرا سخت به رنج و عذاب انداخته است، زیرا شیطان مردم را تحریک می‌کند و سبب اذیت و آزار آن‌ها می‌شود و همه این تعابیر از پیامبران الهی نشانگر ادب سخن گفتن آن‌ها با خداوند متعال است.
-ادب حضرت آدم(ع)
حضرت آدم(ع) و همسرش نیز در سخن گفتن با خداوند رعایت ادب را کرده و این گونه عرضه می‌دارند: «رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ»، خدایا ما به خویشتن ظلم کردیم و اگر تو ما را نبخشی و به ما رحم نکنی جزو زیانکاران خواهیم بود.
در مقابل، ابلیس ادب را رعایت نکرده و می‌گوید: «فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ»، خدایا چون تو مرا گمراه کردی! من هم در مسیر و صراط مستقیم بندگانت قرار می‌گیرم و آن‌ها را به انحراف می‌کشانم.
